لنگر از دست رفته

جهانبخش نورائی

(در رثای عزت الله انتظامی)

سرمقالۀ روزنامه اعتماد (شماره 4163-شنبه 27 مرداد 1397)

آدمهای بزرگ پس از مرگ چند برابر بزرگتر می شوند.آن فضای تهی و صحنۀ خالی که پس از رفتن آنها به جا می ماند ناگهان به یادما ن می آورد که پشتمان خالی شده، حفظ تعادل مشکل است و لنگری را از دست داده ایم که شاید پیش از این خیلی متوجهش نبودیم. انتظامی لنگر از دست رفته ای ست که هنر بازیگری و شرف هنر را در کارنامۀ خود از اعوجاج و کژ مژ شدن ایمن نگهداشته بود. لنگری بود محکم و پرقدرت در برابر موجهای سترونی وبیمایگی سینمای فریبکار. در بدترین ساعات نومیدی و دلسردی تماشاگر، حضور او در فیلمهای  متفاوتی که بازی می کرد مفرح ذات بود و مانند اکسیر نیروزا کرختی و افسردکی را کاهش می داد. با دیدن هر فیلم او می شد گفت تا هنر هست و آفرینندگی هست هنرمند تکیه کاه و لنگر روح آزرده برای بازگشت به نشاط و سرزندگی ست. صرف حضورانتظامی گاهی حتی بیشتر از جاذبۀ کارگردان مردم را به دیدن فیلم تشویق و دلگرم می گرد.در هر نقشی  و در هر لباس و گریمی این خود انتظامی بود که با آن آهنگ صدای پر شتاب که گاه تبدیل به جبغ و فریاد می شد و آن دو چشم درشت رخنه گر پر سخن و اندام پرتحرک بی قرارش ، همیشه توانائی جادو کردن تماشاگر آثارش را داشت. بازیگری بود که به شمایل تبدیل شده و حرمتی اسرارآمیز داشت و دوست و دشمن را شیفتۀ خود کرده بود.شخصیت او ترکیب عجیبی از شمایل نگاری پرتناقض شرقی بود. تیپ انتظامی در تجسم چهره های نمک نشناس منفعت طلب صرفا مدیون قدرت بازیگری او نبود، چنان با ترکیب و حس و حال و ظرفیت شکل پذیر سیمایش  هماهنگ می شد که گوئی از شخصیتی واقعی ریشه می گرفت. شخصیتی که اما به نحو عجیبی در اعماق وجودش سادگی و بی ریائی مش حسن فیلم گاو را داشت. موهایش که سفید شد و صورتش که پر تر شد، در جاهائی اقتدار یک پدر قرص و محکم را پیدا می کرد که بر دلپذیری نقش می افزود. انتظامی در پرسونای نمایشی خود همۀ خصوصیات روشن و تاریک بشری را جمع کرده بود و در بیان گیرا ونافذ آنها کم نمی آورد. در کار گاه خلقت، هستی انتظامی را از مواد مختلف و متفاوتی  سرشته بودند که شاید فقط او می توانست تمامی آنها را در آن واحد با زبردستی به شکلی پر ارزش بکار گیرد و به تماشا بگذارد. در تمام فیلمهایش انتظامی نقش انتظامی را به دور از ملال تکرار، با طراوت و تازگی بازی کرد و معلوم نیست فضای خالی پس از رفتن این هنرمند بزرگ کی پر خواهد شد.